Herbestemmingsmogelijkheden leegstaande boerderijen

Blauwe Campus

De Blauwe Campus is een werk-, woon- en landbouw-enclave die bureau Beeckk uit Eindhoven op wil zetten, ergens in de regio, in een leeggekomen boerderij. “Misschien kan de boer die er stopt met zijn bedrijf nog een rol spelen daarbij”, zegt initiatiefnemer Hans van den Biggelaar in het Eindhovens Dagblad. “We zoeken meer een vrijplaatsachtige omgeving. Dat soort ruimtes is er niet meer in Eindhoven.” En dus wordt er uitgeweken naar het buitengebied dat op meerdere plaatsen in Nederland al uitkomst heeft geboden.

Cijfers

De cijfers liegen er niet om. Onderzoeksinstituut Alterra presenteerde vier jaar gelden al het rapport ‘Vrijkomende agrarische bebouwing in het landelijk gebied’. De conclusie was dat er een stille, maar revolutionaire ontwikkeling gaande is: over niet al te lange tijd zijn er meer burgers dan boeren in het buitengebied. Een trend die al bijna twee decennia aan de gang is: in 2012 telde Nederland nog 64.000 agrarische bedrijven exclusief glastuinbouw. Dat waren er al 22.000 minder dan bij de eeuwwisseling.

Tot 2030 zullen nog eens tussen de 16.000 en de 24.000 agrarische bedrijven stoppen. Een groot deel van de landerijen zal worden overgenomen door andere boeren, maar niet alles. En zeker niet alle gebouwen. Die worden deels gesloopt, al dan niet met een rood-voor-rood-regeling (iemand mag nieuwbouw plegen op voorwaarde van sloop van iets anders) die de meeste provincies hebben, maar voor andere gebouwen moeten er wellicht andersoortige bedrijvigheden bedacht worden.

Breder kijken

Eind vorig jaar werd er tijdens twee congressen in Zutphen: ‘Het verhaal van de VAB’ en ‘Gebruik de boerderij’ ook ruimschoots aandacht besteed aan dit thema. VAB staat voor vrijkomende agrarische bebouwing en is inmiddels een veel gebruikte term. Regionaal blijken er wel grote verschillen te zijn in de prioriteiten en mogelijkheden. In Noord-Holland spelen totaal andere belangen dan bijvoorbeeld in Zeeland. Planoloog Huub Hooiveld, bestuurslid van Agrarisch Erfgoed Nederland (AEN) vertelt in het Reformatorisch Dagblad. “Wij moeten anders leren kijken naar erfgoed. We hebben altijd voornamelijk naar het object gekeken, naar het belang om een mooi gebouw te behouden, soms ook het verhaal of de geschiedenis erachter. We kijken nu breder: die boerderij heeft ook een relatie met de omgeving. En dan gaat het niet alleen om het erf, maar ook om het landschap en het dorp of de stad verderop. Boerderijen zijn een onderdeel van de samenleving – of zouden dat moeten zijn.”

Manifest

Het AEN presenteerde - samen met de vijftien aangesloten regionale stichtingen - begin december een manifest waarin geïnventariseerd is wat de stand van zaken is. “We hebben het afgelopen jaar in diverse regio’s in het land verschillende thema’s bij de kop gehad. Dat heeft ons wel duidelijk gemaakt dat agrarisch erfgoed in de ene streek iets heel anders betekent dan in de andere. In Utrecht spraken we bijvoorbeeld vooral over de problemen die gepaard gaan bij de overdracht van boerderijen aan de volgende generatie. Hoe behoud je dan de bestaande liefde en het jarenlang geïnvesteerde geld in onderhoud, soms restauratie, van een karakteristieke boerderij? Hoe zorg je dat een nieuwe generatie daar het belang van inziet en er plezier aan kan beleven, en hoe maak je dat betaalbaar? In Noord-Holland ging het over de vraag of je nieuwe functies kunt bedenken voor agrarisch erfgoed, en in die provincie is dat lastig. Geen van de kenmerkende stolpboerderijen is nog in bedrijf als boerderij, en een heel aantal ervan staat op instorten. In de regio rond Amsterdam gaat het nog wel, daar worden die boerderijen wel opgekocht en voor een paar miljoen verbouwd, maar verderop, in de kop van Noord-Holland, is dat veel lastiger betaalbaar. Terwijl in Zeeland vooral gekeken wordt hoe boerderijen kunnen fungeren als motor van gebiedsontwikkeling.”

“Waarom zou zoiets niet op het platteland kunnen?”

Hooiveld spiegelt de plannen van onder meer de Blauwe Campus aan projecten als de Verkadefabriek in Den Bosch, het Westergasterrein in Amsterdam, de Philips-complexen in Eindhoven. Het zijn stuk voor stuk drukbezochte verzamelplaatsen van cultuur en bedrijvigheid. “Waarom zou zoiets niet op het platteland kunnen? Zouden we van leegkomende boerenbedrijven geen broedplaatsen van nieuwe bedrijvigheid kunnen maken die je niet meer kwijt wilt?”

Wilt u meer informatie of begeleiding op het gebied van herbestemmingsmogelijkheden? Neem dan contact op met Schep Makelaars voor een persoonlijk adviesgesprek.